Tynki cienkowarstwowe - błędy wykonawcze

Pomimo powszechności tynków cienkowastwowych w czasie ich wykonywania często popełniane są oczywiste błędy umniejszające lub nawet niweczące ostateczny efekt.

Tynki cienkowarstwowe stanowią dziś najchętniej stosowane wykończenie elewacji, a coraz częściej wkraczają także do wnętrz. Powodów jest kilka, przede wszystkim dostępność fabrycznie przygotowanych suchych mieszanek oraz gotowych do użycia mas tynkarskich. Nie bez znaczenia jest także stosunkowo nieskomplikowane i szybkie wykonawstwo. Ogromne znaczenie mają również wysoka jakość i znaczna trwałość uzyskiwanych powłok oraz niemal nieograniczone możliwości kształtowania faktury tynkowanych powierzchni.

Odspajanie tynku cienkowarstwowego na skutek zaniechania warstwy pośredniej przed tynkowaniem [fot.: Sto-ispo]

Przygotowanie podłoża

Niewłaściwe przygotowanie podłoża stanowi jeden z podstawowych błędów popełnianych w czasie prowadzenia prac tynkarskich. Zacieranie tynku nałożonego na niestarannie wyrównanym podłożu zawsze skutkuje niejednorodnym wyglądem powierzchni elewacji. Z kolei wykonywanie tynku na wilgotnym lub mokrym podkładzie doprowadza do zaburzeń w procesie wiązania spoiwa i w najlepszym przypadku do powstania białych, wapiennych wykwitów lub przebarwień. Także zbyt wczesne pokrywanie tynkiem cienkowarstwowym świeżego, niedostatecznie związanego podłoża powoduje utratę przyczepności pomiędzy warstwami i należy się wówczas liczyć z odspajaniem tynku od podłoża.

Podłoże dla tynków cienkowarstwowych musi być nośne (stabilne), czyste i suche. Powinno być także równe, pozbawione bruzd i zgrubień. Należy starannie uzupełnić wszelkie ubytki, zwracając szczególną uwagę na poprawność krawędzi i obróbki otworów po kotwach rusztowania. Tradycyjny, podkładowy tynk cementowy lub cementowo-wapienny powinien związać w dostatecznym stopniu, a wymagany minimalny okres jego sezonowania można oszacować przyjmując jeden dzień dojrzewania na każdy milimetr grubości warstwy. W przypadku bezspoinowych ociepleń podkład zbrojony siatką można pokrywać tynkiem elewacyjnym nie wcześniej jednak niż po trzech dniach od momentu wykonania podłoża.

Powierzchnie zapylone, zakurzone lub brudne, przed wykonaniem tynku należy skutecznie oczyścić, najlepiej wysokociśnieniowym strumieniem pary wodnej lub wody.

• Podłoża tynkarskie osłabione lub osypliwe należy wzmocnić gruntującym preparatem głęboko penetrującym, wzmacniający podłoże do głębokości dziesięciu milimetrów, natomiast w przypadku zbyt wysokiej lub nierównomiernej chłonności - zagruntować gruntem dyspersyjnym.
• Aby uniknąć szybkiego niszczenia elewacji pod wpływem wody odpryskowej, w strefie przyziemia warto przed tynkowaniem zabezpieczyć podłoże cokołu poprzez zagruntowanie preparatem hydrofobizującym na bazie mikroemulsji silikonowej.
• O ile producent nie zaleca inaczej, podłoże dla tynku należy pokryć warstwą pośrednią, (często mylnie określaną jako grunt) zwiększającą przyczepność pomiędzy warstwami i regulującą chłonność podłoża. Preparat warstwy pośredniej dobieramy wyłącznie na podstawie wskazań producenta tynku (powinna je zawierać karta techniczna produktu).

Przygotowanie masy tynkarskiej

Nieodpowiednie przygotowanie materiału może być przyczyną niejednorodnego wyglądu tynkowanych powierzchni. W skrajnych przypadkach (niedokładne wymieszanie) może to doprowadzić do nieprawidłowego wiązania i utraty spójności warstwy tynku.

Dodawanie do przygotowywanej zaprawy lub masy tynkarskiej jakichkolwiek, nieprzewidzianych przez producenta dodatków, np. przyspieszających lub opóźniających wiązanie albo obniżających temperaturę zamarzania wody zarobowej, powoduje zaburzenia wiązania materiału i objawia się najczęściej utratą spójności warstwy tynku oraz przebarwieniami na jego powierzchni.

• Suche mieszanki tynku należy rozrabiać z czystą wodą w ilości zalecanej przez producenta, przy czym do kolejno przygotowywanych partii tynku należy dodawać tę samą ilość wody.
• Gotowe masy tynkarskie starannie mieszamy przy użyciu wolnoobrotowego mieszadła, unikając spienienia materiału. Utrzymanie jednorodnej konsystencji przygotowywanego materiału zapewnia stosowanie tynkarskich mieszalników ślimakowych.

W procesie przygotowania zapraw lub mas tynkarskich istotne jest zapewnienie czystości stosowanej wody, pojemników i narzędzi. Warto pamiętać, że dostarczane przez producenta zaprawy oraz masy tynkarskie są produktami praktycznie gotowymi do użycia i pod żadnym pozorem nie należy do nich dodawać żadnych substancji chemicznych. Dopuszcza się jedynie regulowanie konsystencji materiału poprzez dodatek wody określony w karcie technicznej tynku lub na etykiecie jego opakowania.

Błędy wykonawcze

Błędy popełniane podczas nakładania i zacierania tynku powodują nieestetyczny wygląd elewacji, a w pewnych warunkach mogą doprowadzić do powierzchniowych uszkodzeń.

• Zbyt grube nałożenie (niedostateczne ściągnięcie pacą) zaprawy lub masy tynkarskiej praktycznie uniemożliwia prawidłowe zatarcie materiału, a w efekcie - uzyskanie odpowiedniego wyglądu tynku. Ponadto nadmierna grubość tynku prowadzi nieuchronnie do powstawania spękań skurczowych, a w konsekwencji do obniżenia trwałości fasady.
• Przerywanie tynkowania w trakcie pokrywania większej powierzchni. Na gotowej elewacji będą wówczas widoczne wyraźne, nieregularne i nieestetyczne granice pomiędzy poszczególnymi powierzchniami tynku. Do podobnych efektów prowadzi niewłaściwa organizacja pracy ekipy tynkarskiej, błędne rozstawienie tynkarzy na rusztowaniach i brak synchronizacji par pracowników na poszczególnych pomostach rusztowania.

Wyprawę tynkarską należy nakładać i rozprowadzać na tynkowanej powierzchni przy użyciu kielni i pac tynkarskich ze stali kwasoodpornej. Bezpośrednio po nałożeniu warstwę wyprawy należy zacierać pacami z tworzywa sztucznego, gąbki lub filcu - w zależności od przewidzianej faktury tynku.

Konieczne jest zapewnienie wystarczającej liczby pracowników, tak by prace można było zaplanować na pełnych powierzchniach, najlepiej na wszystkich poziomach rusztowania równocześnie. W przypadku elewacji o znacznych gabarytach trzeba wyznaczyć linie styku poszczególnych pól roboczych. tynk należy wykonywać nieprzerwanie do krawędzi tynkowanych powierzchni lub do wyznaczonych linii zmiany kolorystyki. Dla uzyskania jednolitego efektu wszyscy pracownicy powinni stosować tę samą technikę, narzędzia i kierunek zacierania, a postęp tynkarzy na poszczególnych poziomach rusztowania musi być zsynchronizowany.

• Niestaranne wykończenie na krawędziach i na styku elewacji z innymi elementami budynku pozostaje wciąż istotnym czynnikiem obniżającym estetykę tynków cienkowarstwowych.
• Powracanie do zatartego wcześniej tynku w celu dokonania poprawek pogarsza tylko efekt powodując szczególnie niepożądane wygładzenia i przetarcia powierzchni. Tynk w takich miejscach należy wykańczać sukcesywnie, w miarę zacierania powierzchni, nie odkładając tego na później. W trakcie wykonywania robót elementy budynku sąsiadujące z tynkowanymi powierzchniami należy osłaniać, a w przypadku ich zabrudzenia bezzwłocznie oczyszczać nie dopuszczając do stwardnienia zaprawy. Najlepsze efekty daje w takich przypadkach zastosowanie biodegradowalnych środków zmywających zanieczyszczenia organiczne.
• Wykonywanie tynków w nieodpowiednich warunkach atmosferycznych (cieplno-wilgotnościowych) zdarza się szczególnie w końcowym okresie sezonu budowlanego, w obliczu niskich temperatur i drastycznie podwyższonej wilgotności powietrza oraz w czasie letnich upałów. Wiązanie spoiwa tynku ulega wówczas znacznym zaburzeniom, czego skutkiem są najczęściej białe lub jasnoszare wykwity i naloty wapienne, zaś w przypadku zalewania przez wodę deszczową – wypłukiwanie spoiwa i pigmentu z objętości tynku.

Odspajanie tynku organicznego na znacznej powierzchni elewacji na skutek wykonywania prac w nieodpowiedniej temperaturze powietrza [fot.: Sto-ispo]

Zaburzenia wiązania spoiwa zapraw i mas tynkarskich następują już w temperaturach poniżej +50 stopni C. Tynk zamarznięty w okresie wiązania należy uważać za całkowicie bezwartościowy, ponieważ proces wiązania niemal całkowicie wówczas ustaje, a zmiany objętości wilgotnego materiału związane z oscylowaniem temperatury materiału wokół zera prowadzą najczęściej do jego mechanicznego zniszczenia. Inną konsekwencją zaburzeń wiązania spoiwa mogą być przebarwienia wypraw tynkarskich i biało-szare wykwity na powierzchni elewacji.

Dobrym rozwiązaniem tego problemu jest stosowanie w trudnych warunkach okresu jesienno-zimowego mas oraz zapraw tynkarskich w odmianie o przyspieszonym lub tzw. bezpiecznym wiązaniu, jak na przykład tynki akrylowe Stolit QS lub silikonowe StoSilco QS. W temperaturze +10 º C i przy względnej wilgotności powietrza 95% uzyskują one odporność na deszcz już po 6 godzinach. Po 4-5 godzinach od nałożenia na ściany wykonanym tak powłokom nie szkodzą nocne spadki temperatury dochodzące nawet do -50º C. Tynki cienkowarstwowe można wykonywać w zakresie temperatury powietrza od +5º C do +25º C. Nie dopuszcza się prowadzenia robót w czasie opadów atmosferycznych, intensywnego wiatru oraz w przypadku zapowiadanego w przeciągu 24 godzin spadku temperatury poniżej 0º C.

Nie wolno wykonywać tynku na elewacjach silnie nasłonecznionych, a w okresie pierwszych 24 godzin jego dojrzewania elewacje należy osłaniać przed bezpośrednim, intensywnym nasłonecznieniem oraz opadami atmosferycznymi.

autor: Andrzej Wanat, Manager Produktu Sto-ispo